Nafaka, boşanma sürecinde veya sonrasında bir tarafın diğerine maddi destek sağlamak amacıyla ödediği bedeldir. Türk Medeni Kanunu’nda nafaka, belirli koşullara bağlı olarak düzenlenmektedir. Nafaka davası, bu ödemelerin talep edilmesi veya mevcut nafaka miktarının değiştirilmesi için açılır. Nafaka türleri, amacı ve süresine göre farklılık gösterir: yoksulluk nafakası, iştirak nafakası, yardım nafakası ve tedbir nafakası. Bu yazıda, nafaka davası ile ilgili temel bilgiler ve nafaka çeşitlerinin kapsamı, hukuki dayanakları ve uygulama esasları ele alınacaktır.
Yoksulluk Nafakası
Yoksulluk nafakası, boşanma sonrası ekonomik açıdan zor duruma düşen eşe bağlanır. Türk Medeni Kanunu Madde 175, bu nafakanın koşullarını düzenler. Boşanma nedeniyle yoksulluğa düşecek eş, kusur oranı diğer eşten fazla olmamak kaydıyla nafaka talebinde bulunabilir.
Yoksulluk Nafakasının Koşulları
Yoksulluk nafakası için talep eden eşin, boşanma sonrası geçimini sağlayamayacak durumda olması gerekir. Mahkeme, eşlerin gelir durumu, yaşam standardı ve ekonomik koşulları değerlendirir. Örneğin, düzenli geliri olmayan ve boşanma sonrası geçim sıkıntısı çekeceği öngörülen eş, bu nafakayı talep edebilir. Nafaka miktarı, diğer eşin ödeme gücüyle orantılıdır.
Yoksulluk Nafakasının Süresi
Yoksulluk nafakası, kural olarak süresiz bağlanır. Ancak, nafaka alan eşin yeniden evlenmesi veya ekonomik durumunda iyileşme olması halinde nafaka kaldırılabilir. Türk Medeni Kanunu Madde 176, bu durumları düzenler. Örneğin, nafaka alan eşin miras yoluyla yüksek miktarda malvarlığı edinmesi, nafakanın kaldırılmasına gerekçe olabilir.
İştirak Nafakası
İştirak nafakası, boşanma sonrası çocuğun bakım ve eğitim giderleri için ödenir. Türk Medeni Kanunu Madde 182, çocuğun velayetini alan ebeveynin, diğer ebeveynden bu nafakayı talep etme hakkını tanımlar. Bu nafaka, çocuğun ihtiyaçlarına odaklanır.
İştirak Nafakasının Kapsamı
İştirak nafakası, çocuğun eğitim, sağlık, barınma ve günlük yaşam giderlerini karşılamayı amaçlar. Mahkeme, çocuğun yaşına, eğitim seviyesine ve ebeveynlerin ekonomik durumuna göre nafaka miktarını belirler. Örneğin, özel okulda okuyan bir çocuğun nafaka miktarı, devlet okulunda okuyan bir çocuğunkinden farklı olabilir.
İştirak Nafakasının Süresi
Bu nafaka, çocuğun reşit olmasına kadar devam eder. Ancak, çocuğun eğitimi devam ediyorsa, mahkeme nafakanın reşitlik sonrası da sürmesine karar verebilir. Türk Medeni Kanunu Madde 328, bu durumu düzenler. Örneğin, üniversite eğitimi devam eden bir çocuk için nafaka ödemesi uzatılabilir.
Yardım Nafakası
Yardım nafakası, boşanma ile ilgili olmayan durumlarda, ihtiyaç sahibi yakın akrabalara ödenir. Türk Medeni Kanunu Madde 364, bu nafakanın koşullarını düzenler. Altsoy, üstsoy veya kardeşler, yoksulluk içinde olmaları halinde yardım nafakası talep edebilir.
Yardım Nafakasının Koşulları
Yardım nafakası için talep eden kişinin yoksulluk içinde olması ve nafaka ödeyecek kişinin ekonomik gücünün yeterli olması gerekir. Mahkeme, tarafların ekonomik durumlarını ve ailevi bağlarını değerlendirir. Örneğin, yaşlı bir ebeveyn, maddi durumu iyi olan çocuğundan yardım nafakası isteyebilir.
Yardım Nafakasının Sınırları
Bu nafaka, yalnızca kanunda belirtilen yakın akrabalar için talep edilebilir. Nafaka miktarı, talep edenin temel ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde belirlenir. Türk Medeni Kanunu Madde 364, bu nafakanın kapsamını sınırlar.
Tedbir Nafakası
Tedbir nafakası, boşanma davası sürecinde geçici olarak bağlanır. Türk Medeni Kanunu Madde 169, dava süresince eşlerin ve çocukların geçimini sağlamak için bu nafakanın ödenmesini düzenler. Bu nafaka, dava sonuçlanana kadar geçerlidir.
Tedbir Nafakasının Amacı
Tedbir nafakası, boşanma davası sırasında ekonomik açıdan zayıf olan eşin veya çocukların geçimlerini güvence altına alır. Mahkeme, tarafların gelir durumuna ve ihtiyaçlarına göre nafaka miktarını belirler. Örneğin, ayrı yaşayan bir eş, dava sürecinde geçimini sağlamak için tedbir nafakası talep edebilir.
Tedbir Nafakasının Özellikleri
Bu nafaka, geçici niteliktedir ve dava sonuçlandığında sona erer. Boşanma kararıyla birlikte yoksulluk veya iştirak nafakası bağlanırsa, tedbir nafakası yerini bu nafakalara bırakır. Türk Medeni Kanunu Madde 169, bu geçişi düzenler.
Nafaka Davasının Hukuki Çerçevesi
Nafaka davası, nafaka türlerine göre farklı hukuki esaslara dayanır. Türk Medeni Kanunu, nafaka taleplerinin koşullarını ve sınırlarını belirler. Mahkeme, nafaka miktarını belirlerken tarafların ekonomik durumlarını, ihtiyaçlarını ve nafaka türünün amacını dikkate alır. Örneğin, nafaka miktarı, ödeme yapan tarafın gelirine ve talep eden tarafın ihtiyaçlarına göre hesaplanır. Nafaka davası, mevcut nafakanın artırılması, azaltılması veya kaldırılması için de açılabilir. Türk Medeni Kanunu Madde 176/4, nafaka miktarının değişen koşullara göre uyarlanabileceğini belirtir. Örneğin, nafaka ödeyen kişinin gelirinde ciddi bir düşüş olması, nafakanın azaltılmasına gerekçe olabilir.
