Ücreti Geç Ödenen İşçinin Hakları Nelerdir?

Ücret, çalışanların hayatlarını sürdürebilmeleri ve ailelerini geçindirebilmeleri için büyük öneme sahiptir. İşçinin iş görme borcunun işveren nezdindeki karşılığı olan maaş; sosyal ve ekonomik istikrar için hayati bir unsurdur. Ancak, ne yazık ki maaşların geç ödenmesi, çalışma hayatında sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Bu durum, işçilerin yaşamlarında ciddi sıkıntılara yol açarak, iş ve özel hayatlarında dengesizliklere sebep olmaktadır. Bu makalede, ücreti geç ödenen işçinin hakları konusunu ele alacağız ve işçilerin bu tür durumlarla başa çıkabilmesi ve haklarını koruyabilmesi için neler yapabileceklerini inceleyeceğiz.

Ücret Nedir?

4857 sayılı İş Kanunu’na göre ücret (maaş), işçinin bir işverene bağlı olarak yaptığı iş karşılığında kendisine ödenen bedeldir. Ücretin ödenme şekli ve dönemi, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinde belirtilir. Eğer sözleşmede ücretin ödenme şekli ve dönemi ile ilgili bir hüküm bulunmuyorsa, işyerinde uygulanan ödeme şekli ve dönemi geçerli kabul edilir. Ancak her halükarda ücretin ay sonunda ödenmesi gerekir. Buna aykırı anlaşma yapılamaz.

Ücret Ne Zaman Ödenir?

İşçinin ücretinin diğer bir adıyla maaşının ne zaman ödeneceği konusunda kanunda net bir düzenleme yoktur. Ücretin ne zaman ödeneceği hususu işçi ve işveren arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Buna göre işçi ve işveren ücretlerin her ayın belirli bir gününde, örneğin her ayın 5’inde ödenmesini kararlaştırabilir. Ücret ödeme gününe dair yapılan kararlaştırma yazılı bir sözleşme ile belirlenebileceği gibi, işyeri uygulaması ile de gerçekleştirilebilir. Buna göre sözleşmesi olmayan ancak her ayın 10’unda banka hesabına maaş ödemesi gelen işçinin, maaş ödeme gününün her ayın 10’u olduğu kabul edilecektir.

Her ne kadar kanunda ücret ödeme gününe dair bir düzenleme yer almasa da, ücretin ödenme zamanı tamamen düzen dışı bırakılmış değildir. Buna göre;

1. Ücret en geç ayda bir ödenir. Toplu iş sözleşmesi ile bu süre işçi lehine değiştirilebilir.
2. Borçlar Kanunu Madde 406 gereği; ücret her ayın sonunda ödenir. Ancak uygulamada farklılıklar var ise bu madde uygulanmayabilir.
3. Ücret ancak para ile ödenir. Para yerine geçen senet, kupon şeklinde ödeme yapılamaz.
4. Aksine bir anlaşma yok ise ücret Türk Lirası cinsinden ödenir.

Ücreti Geç Ödenen İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı

Ücreti geç ödenen işçinin haklarının başında çalışmaktan kaçınma hakkı gelmektedir. Ücreti en az 20 gün geç ödenen işçi, iş sözleşmesini feshetmeksizin iş yapmaktan kaçınabilir. Örneğin, ücreti 25 gün boyunca mücbir bir neden olmaksızın ödenmeyen işçi, çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilir. İşveren işçiyi işçinin işten kaçınması nedeniyle işten çıkaramaz. Ancak işçi bunu yaparken çalışmak isteyen diğer işçilere engel olamaz, sadakat yükümlülüğüne aykırı davranışlarda bulunamaz.

İş Kanunu Madde 34: “Ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Bu nedenle kişisel kararlarına dayanarak iş görme borcunu yerine getirmemeleri sayısal olarak toplu bir nitelik kazansa dahi grev olarak nitelendirilemez. Gününde ödenmeyen ücretler için mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanır.”

İşçinin iş yapmaktan kaçınma hakkının yanı sıra, geç ödenen ücretlerin faizini isteyebilme hakkı da vardır. Bununla beraber aşağıda açıkladığımız üzere, işçinin ücretinin zamanında ödenmemesi durumunda haklı fesih imkanı da oluşmaktadır.

Ücretin Geç Ödenmesi Ne Zaman Gerçekleşir?

Ücretin (maaşın) geç ödendiğinin tespiti için öncelikle ücretin ödenme gününe bakılmalıdır. Yukarıda da açıkladığımız üzere; işçinin ücretinin ayın hangi günü ya da hangi günleri arasında ödeneceği iş sözleşmesi ile kararlaştırılmış olabilir. Bu durumda iş sözleşmesi ile kararlaştırılan günde ücretin ödenmemesi halinde ücretin geç ödendiğinin kabulü gerekir.

Ücretin ne zaman ödeneceğine iş sözleşmesinde yer verilmemiş ise ya da yazılı bir iş sözleşmesi yapılmamış ise, bu takdirde işyerindeki genel uygulama esas alınır. Buna göre çalışan diğer işçilerin maaşı tek bir günde ödeniyor ise o gün ücret ödeme günü olarak kabul edilir. Diğer bir durum olarak işçinin maaşı normal şartlarda her ayın 15’inde ödeniyor ise, bu durumda her ayın 15’i maaş günü olarak kabul edilir.

Ücretin Geç Ödenmesi Haklı Fesih Hakkı Verir mi?

Daha önce de ifade ettiğimiz üzere ücret işverenin yükümlülükleri arasındadır. Ücretin tam olarak ödenmesi ne kadar önemli ise, zamanında ödenmesi de o kadar önemlidir. Ücretin geç ödenmesi işçiye haklı fesih imkanı verir. Bu takdirde işçi kıdem tazminatına hak kazanır ve varsa diğer işçilik alacaklarını da talep edebilir.

Ancak her geç ödeme haklı fesih imkanı vermeyeceği gibi, ücretin geç ödenmesi nedeniyle fesihte uyulması gereken birtakım kurallar vardır.

1. Ücreti, kararlaştırılan günden daha geç bir tarihte ödenen işçi bu nedene dayanarak iş sözleşmesini feshedebilir. Ücretin geç ödenmesine dayanarak iş sözleşmesini fesheden işçi tazminata ve şartları oluştuysa diğer işçilik alacaklarına hak kazanır.
2. Ücreti uzun süreler düzenli ödenen işçinin sadece 1-2 gün ödeme gecikmesi nedeniyle iş sözleşmesini feshetmesi dürüstlük kuralına aykırılık teşkil edebilir. Bu nedenle her geç ödeme durumunda kesinkes haklı fesih imkanı oluşmaz.
3. Ücreti geç ödenen işçi, gecikme olgusunun netleştiği tarihten itibaren 6 iş günü içerisinde fesih iradesini açıklamalıdır. İş hukukunda 6 günlük hak düşürücü süre olarak tanımlanan bu olguya özellikle dikkat edilmesi gerekir, aksi durumda hak kaybı yaşanabilir.
4. İşverenin ücreti geç ödemesinde mücbir bir sebebin oluşmamış olması gerekir. Doğal afet, yangın, salgın hastalık ve benzeri durumlar nedeniyle ücretin geç ödenmesi durumunda mücbir sebep oluşacağından, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedemez.

Ücreti Geç Ödenen İşçinin Hakları Hakkında Sık Sorular Sorular

“…İşçi ücretlerinin tam ve zamanında ödenmemesi 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. madde kapsamında işçiye haklı fesih imkanı verir. (Bursa BAM 9. HD. – 2019/588 K.)

Dosya içeriğine göre davacı işçinin ücretlerinin zamanında ödenmediği, bu nedenle davacı işçi tarafından gerçekleştirilen feshin 4857 sayılı İş Kanununun 24/II.e maddesi uyarınca haklı nedene dayandığı anlaşılmaktadır. Davacı kıdem tazminatına hak kazanır. Ödenmeyen ücret alacağının da tahsili gerekir. (Yargıtay 9. HD. – 2012/34169 K.)

Sonuç

İşverenin borçları arasında sayılan ücretin (maaş), tarafların anlaşmasına bağlı olarak aylık, haftalık gibi periyotlarda ödenmesi kararlaştırılabilir. Ücretin geç ödenmesi birtakım istisnalar haricinde işçi açısından haklı fesih nedeni oluşturur.